Dlaczego zęby ciemnieją? Krótka historia o odcieniach bieli

Biel ma wiele odcieni, wystarczy spojrzeć na katalog farb by zastanowić się dłużej nad tym kolorem. 

Biel może mieć ciepłą lub zimną barwę, odcień szarości czy też czerwieni. Rozmawiając z drugą osobą niekoniecznie wskaże ona ten sam kolor, który opiszemy jej własnymi słowami. Okazuje się, że ocena koloru jest subiektywna przez co różni się w oczach każdego z nas. W świecie stomatologii problem kolorów został rozwiązany przez usystematyzowanie odcieni bieli w kolornikach. Ujednolicona skala kolorów pozwala lekarzowi na świetną komunikację zarówno z pacjentem jak i z technikami. Tak zwane klucze kolorów mają swoje oznaczenia od A do D:

• A – barwa brązowo-czerwona,
• B – barwa czerwono-żółta,
• C – barwa szara,
• D – barwa czerwono-szara.

Każda z kategorii dzieli się dodatkowo na kilka poziomów zaciemnienia – zwykle od 1 do 4.

Postrzeganie koloru uzależnione jest od rodzaju padającego światła, oświetlenia tła, doświadczenia badającego oraz poziomu zmęczenia oka. Warto podkreślić, że naturalna barwa jest wypadkową wielu parametrów – w tym koloru, temperatury barwowej padającego światła oraz przejrzystości tkanek twardych zęba stąd zębina mleczaków ma kolor niebiesko-biały, a zębów stałych żółty. Kolor zębów zmienia się wraz z ich uwodnieniem – w pełni nawodnione zęby mają głębszy kolor i większą przezierność.

Na podstawie zebranych informacji chcemy raz jeszcze podkreślić jak niezwykle ważne jest dopasowywanie koloru w odpowiednich warunkach. Przy wykonywaniu zdjęć konieczne jest dobranie odpowiedniego oświetlenia oraz balansu bieli. Kolor zębów powinien być dopasowywany w świetle dziennym. Dokumentacja przed i po zabiegu musi być wykonana w takich samych warunkach oświetlenia, gdyż kolor jest niesamowicie ważny dla techników w przypadku prac protetycznych. W klinice Materna Dental w Poznaniu wykonujemy zdjęcia pacjentów we własnym, świetnie wyposażonym studiu fotograficznym.

Za przebarwienie zębów uznajemy każde odstępstwo od normy w kolorze pigmentu. Przebarwienia zębów mogą być wywołane czynnikami zewnętrznymi lub wewnętrznymi.

Do zewnątrzpochodnych czynników powodujących przebarwienia nalezą m.in zła higiena, związki smoliste, przenikanie substancji barwiących z produktów spożywczych. 

Dieta bogata w produkty przebarwiające i nieprawidłowa higiena jamy ustnej z pewnością odbiją się na utracie śnieżnobiałego uśmiechu. Produkty najintensywniej przebarwiające zęby to m.in. kawa, herbata, słodycze, owoce jagodowe, napoje gazowane, czerwone wino, buraki, przyprawy barwiące m.in. curry, kurkuma, papryka. Z kolei produkty zawierające kwasy uszkadzają szkliwo, a tym samym ułatwiają osadzanie się barwników na zębach. 

Zła higiena jamy ustnej prowadzi do zbierania się osadu na zębach, dalej tworzenia kamienia nazębnego, a stąd już niedaleka droga do zmian próchnicowych czy paradontozy.

Prawidłowa dieta i higiena są bardzo ważne, lecz nie wygrają w walce z nikotyną. Udowodniono, że palenie papierosów przyspiesza proces resorpcji kości, przyczynia się do żółknięcia płytki nazębnej, powstawania przebarwień i osadu na zębach, erozji szkliwa.

Pęknięcie szkliwa może być też spowodowane urazem zębów. W powstałych szczelinach może odkładać się osad i substancje powodujące przebarwienia.

Przebarwienia na zębach u dzieci mogą pojawiać się od próchnicy butelkowej. Widoczne są wtedy białe plamki, smugi na zębach przednich, a w zaawansowanych przypadkach czarne plamy przy linii dziąseł. Dla najmłodszych polecamy suplementy diety wzmacniające zęby. Ciekawym rozwiązaniem są także korony stalowe zabezpieczające zęby mleczne.

Czynniki wewnątrzpochodne powodujące przebarwienia to m.in. uwarunkowania genetyczne, choroby ogólne, wady rozwojowe zębów, zaburzenia metabolizmu, niedożywienie oraz zatrucia metalami. 

Zacznijmy od tego, że kolor zębów jest uwarunkowany genetycznie, stąd niektórzy po prostu mają ciemniejszy odcień. Kolor zębów zdeterminowany jest przede wszystkim budową fizyczną i chemiczną zęba, dlatego choroby mają bezpośredni wpływ na powstawanie przebarwień zębów.

Niedoczynność tarczycy powoduje powstawanie przebarwień o kolorze mleczno białym, nadczynność tarczycy przebarwienia niebiesko białe, porfirie kolor czerwono szary, hiperbilirubinemie kolor zielonkawy, a fluoroza kolor kredowy lub brunatny. Częstym problemem może być też choroba refluksowa, która oprócz przebarwień zębów, prowadzi do uszkodzeń szkliwa. W przypadku niedożywienia brak niezbędnych składników mineralnych może odbić się nieodwracalnie na wyglądzie zębów. Pacjenci z zaburzeniami łaknienia, chorzy na anoreksję i bulimię skarżą się na uszkodzenia jamy ustnej, przebarwienia i wypadanie zębów. Z kolei bruksizm, który objawia się jest zgrzytaniem zębów prowadzi do ścierania szkliwa, a dalej do odsłonięcia zębiny, co może objawiać się ciemnieniem brzegów zębów.

Niektóre leki m.in. antybiotyki z grupy tetracyklin powodują powstawanie ciemnoszarych lub brązowych plam na zębach. Warto uważać na niektóre preparaty z żelaza, gdyż mogą one powodować ciemne przebarwienia na zębach.

Wraz z wiekiem szkliwo staje się ciemniejsze, bardziej podatne na przebarwienia, ma tendencje do żółknięcia. Zmiany spowodowane są ścieraniem się szkliwa oraz odkładaniem barwników w zębinie. Czasu niestety nie zatrzymamy.. ale możemy usuwać przebarwienia stosując różne metody wybielania zębów.

Kolejnym tematem wartym uwagi jest różnica między rozjaśnianiem a wybielaniem zębów.

Rozjaśnianie odbywa się bez środków o działaniu chemicznym i polega na usuwaniu przebarwień środkami polerującymi oraz czyszczącymi. Rozjaśnianie zębów niekoniecznie przyniesie zadowalający efekt stąd wybielanie ma o wiele więcej zwolenników. Wybielanie jest reakcją chemiczną i odbywa się w procesie utleniania za pomocą rodników tlenowych. Wybielanie zębów może odbyć się m.in. z udziałem lampy BEYOND lub  indywidualnych nakładek wybielających. Efekty po wybielaniu zębów są satysfakcjonujące – w wielu przypadkach jesteśmy w stanie wybielić zęby nawet o 8 odcieni. Warto pamiętać, że nie wybielimy martwych zębów, koron i mostów. Wtedy lepiej wymienić je na nowe po ok. dwóch tygodniach od wybielania zębów, kiedy kolor ulegnie stabilizacji. Efekt wybielania zębów utrzymuje się tylko przez określony czas i to do pewnego stopnia o czym warto pamiętać angażując się w białą dietę. To jak będziemy jej przestrzegać po wybielaniu przełoży się na trwałość bieli.

Zęby po leczeniu endodontycznym mogą z czasem ciemnieć. Po opracowaniu kanałów pozostałe fragmenty miazgi i krwi rozkładają się i ciemnieją tworząc przebarwienia. Ciemniejszy ząb można wybielić bądź zamaskować licówką kompozytową (metoda flow injection), licówką porcelanową lub koroną.

W każdym przypadku do zachowania pięknego uśmiechu konieczne są regularne konsultacje stomatologiczne oraz higienizacje. Będąc pod stałą opieką stomatologa jesteśmy w stanie szybko i efektywnie walczyć z próchnicą i przebarwieniami zębów.